تحلیل و بررسی مفاهیم نجومی به عنوان شکل و صورتزئینی آثار فلزی دوره سلجوقی

نجوم و ابزار نجومی در دوران بعد از اسلام به­دلیل وجود ضرورت­ها و نیازهای مختلف در زندگی مسلمانان نظیر آگاهی از زمان طلوع و غروب خورشید جهت اقامه نماز و نیز مسائل جغرافیایی و به­ویژه دریانوردی و پدیده طالع­بینی، سعد و نحس بودن روزها، شب­ها و ساعات مختلف، به یکی از مهم­ترین پدیده­های علمی تبدیل شد. در این­میان هنرمندان فلزکار ایرانی آن روزگار که خود جزئی از جامعه بودند از اهمیت و جایگاه نجوم و مسائل نجومی غافل نماندند و سعی کردند تا مفاهیم و مضامین نجومی را به عنوان تزئینات، در کنار تولید آثار نجومی همچون انواع اسطرلاب­ها(تخت، کروی) و ساعت آفتابی، بر روی آثار فلزی بازتاب دهند. این پژوهش ضمن بررسی نجوم و ابزارهای نجومی، هنر فلزکاری سلجوقی و مکتب فلزکاری خراسان و به­ویژه هرات، موضوع تزئین و انواع آن را درآثار فلزی دوره سلجوقی پی­گرفته و با بررسی مفاهیم نجومی همچون صور فلکی، منطقه البروج و برج­های دوازده­گانه بر روی آبریز برنجی دوره سلجوقی ساخت هرات، کوشیده جایگاه نجوم و موضوعات وابسته به آن را بر سطح آثار فلزی این دوره معرفی و اثبات نماید. سئوال مطرح این است که آیا نجوم و مفاهیم نجومی به­عنوان نقش و تزئین، بر سطح آثار فلزی دوره سلجوقی به­کار رفته است؟ شیوه مطالعه این مقاله نوع توصیفی – تحلیلی بوده و به­صورت کتابخانه­ای و میدانی(جست­وجو در موزه) نگاشته شده­است.